Çinko Eksikliği Neden Olur? Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Çinko Eksikliği Nedir?

İnsan vücudunda en fazla miktarda bulunan eser elementlerden bir tanesi olan çinko, önemli miktarlarda depolanamaz. Bu nedenle günlük olarak düzenli şekilde vücuda alınması oldukça önemlidir. Et, balık, kuru baklagiller, fındık gibi yağlı tohumlar ve diğer birçok besinde çeşitli miktarlarda yer alan çinko vücuda yeteri kadar alınmalı ve günlük çinko ihtiyacı karşılanmalıdır. Çeşitli sağlık problemleri, emilime ilişkin bozukluklar, yetersiz ve dengesiz beslenme gibi nedenlerle bağlı olarak ülkemizde ve dünyada çinko eksikliği sorununa sıklıkla rastlanır. Çinko eksikliği bağışıklık sisteminde zayıflama, üreme işlevine ilişkin bozukluklar, büyüme ve gelişme geriliği, sindirim sistemi sorunları ve inflamasyon gibi sorunlara neden olabilir.² Bu nedenle sağlıklı beslenme ve hekim tarafından önerilmesi halinde kullanılabilecek takviyeler ile çinko gereksinimi karşılanmalı, çinko eksikliği belirtileri konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.

Çinko Eksikliği Neden Olur?

Bazı bireyler beslenme alışkanlıklarının sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı ile uyuşmaması nedeniyle günlük çinko gereksinimlerini karşılayamaz. Bu durumda çinko eksikliğinin gelişmesi kaçınılmaz hale gelebilir. Vücutta çinko emiliminin yeterli olması için protein alımının belirli bir düzeyde olması gerekir. Bu nedenle vejetaryen veya vegan beslenme tarzını tercih eden bireylerde çinko eksikliğinin gelişme olasılığı yükselir. Bunun haricinde mineral emilimini etkileyen herhangi bir gastrointestinal sistem (sindirim sistemi) hastalığı yeterli çinko alımına rağmen çinkonun bağırsaklardan emilimini olumsuz etkileyebilir. Bu gibi durumlarda da çinko eksikliği belirtileri ortaya çıkabilir.¹

Bunların haricinde çinko eksikliği nedenlerinden bazıları da şunlardır:

• Çinko içeren besinler açısından fakir bir beslenme planının uygulanması, yetersiz veya dengesiz beslenme,
• Hamilelik ve emzirme gibi nedenlerle gereksinimin artmış olması,
• Çinko emiliminin yetersiz olması,
• Bebeklerde yalnızca anne sütü ile beslenme süresinin ilk altı ayın üzerine çıkması
• Kullanılan bazı ilaçlar, (özellikle idrarla çinko kaybını artıran idrar söktürücü etkiye sahip ilaçların kullanımı)
• Crohn hastalığı gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları,
• Karaciğer ve böbrek hastalıkları ile diğer bazı kronik hastalıklar,
• Aşırı alkol tüketimi,
• İleri yaş.^1,2,5

Çinko Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Çinko hücrelerde genetik materyalin kopyalanmasında, bu sayede hücre bölünmesi ve çoğalmasında görev alan çok önemli bir mineral türüdür. Bağışıklık ve üreme fonksiyonları ile büyüme ve gelişme üzerindeki kilit görevleri nedeniyle bu mineralin yetersizliği halinde belirgin çinko eksikliği belirtileri gözlenmeye başlayabilir.³ Vücudun sağlıklı yeni hücreler üretememesi ile sonuçlanan çinko eksikliğinin belirtileri arasında şunlara yer verilebilir:

İştahsızlık ve Kilo Kaybı

Çinko eksikliğinin önemli belirtilerinden bir tanesi olan iştahsızlık, açıklanamayan kilo kaybına neden olabilir. Eksiklik ne kadar ciddiyse, bu belirtilerin de o kadar şiddetli olması beklenir.³

Zihinsel ve Ruhsal Sorunlar

Çinko eksikliği belirtileri arasında hafıza, konsantrasyon ve uyanıklığa ilişkin sorunlar da yer alabilir. Odaklanma güçlüğü, zindeliğin azalması, sinirli ve depresif bir ruh hali bu belirtiler arasında sayılabilir.^1,3

Yara İyileşmesinin Gecikmesi

Çinko minerali cildin yenilenmesini sağlayan kolajen ve liflerin üretilmesi için gereklidir. Ayrıca hasarlı hücrelerin onarılmasına da destekler. (5) Çinko eksikliğine bağlı olarak yaraların normalden çok daha geç iyileşmeye başladığı fark edilebilir. Bununla birlikte cildin kendini yenilemesi geciktiğinden belirgin çinko eksikliği durumunda deri yüzeyinde açık yaralar oluşabilir.^1,2

Tat ve Koku Duyularında Azalma

Çinko eksikliği belirtileri arasında yaygın görülen bir diğer durum ise koku ve tat alma duyularının zayıflamasıdır. (1) Bu durum iştahsızlığı ve kilo kaybını da şiddetlendirebilir.

Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması

Çinko eksikliği belirtileri arasında sayılabilecek bir diğer önemli sorun bağışıklığın zayıflamasıdır. Azalan bağışıklık sık sık geçirilen enfeksiyonlara ve özellikle de kış aylarında tekrar tekrar geçirilen soğuk algınlıklarına neden olabilir.^1,4

Saç ve Tırnak Sağlığının Bozulması

Hücre çoğalması ve yenilenmesinde kilit rol oynayan çinko minerali vücutta yeterli miktarda bulunmadığında saç ve tırnak sağlığı kolaylıkla bozulabilir. Bu duruma bağlı olarak saç dökülmesi, tırnaklarda lekelenme ve kırılganlaşma gibi çinko eksikliği belirtileri de gelişebilir.^1,2

Göz Sağlığına İlişkin Sorunlar

Yapılan bazı bilimsel çalışmalar çinko mineralinin yaşa bağlı gelişen makula dejenerasyonunu (gözde sarı nokta hastalığı) yavaşlatabileceğini göstermiştir. Bu etkisi ve görme duyusu fonksiyonları üzerindeki düzenleyici etkileri nedeniyle çinko eksikliğinde göz sağlığına ilişkin bozuklukların görülme olasılığı artabilir.⁴

Üreme Sağlığı Sorunları

Çinko minerali sağlıklı üreme hücrelerinin üretimi ve cinsel fonksiyonların sağlıklı olarak yürütülebilmesine katkıda bulunur. Bu nedenle çinko eksikliği üreme sağlığına ilişkin sorunların görülme olasılığının artmasına yol açabilir.^1,3

Çinko Eksikliği Nasıl Giderilir?

“Çinko eksikliğine ne iyi gelir?” sorusuna yanıt vermek gerekirse çinko minerali, vücuda iki farklı yolla alınabilir. Bunlardan ilki çinko içeren besinler iken ikincisi dışarıdan alınan çinko takviyeleridir. Sağlıklı ve dengeli bir beslenme planı, çinko içeren besinler açısından yeterli zenginliğe sahiptir. Ancak kişisel tercihler, beslenme alışkanlıkları veya vejetaryen beslenme, çeşitli hastalıkların tedavi süreçlerinde uygulanması gereken özel diyetler gibi nedenlere bağlı olarak çinko alımı yetersiz kalabilir. Bu durumda çinko eksikliği gelişmiş olması halinde yukarıda bahsetmiş olduğumuz çinko eksikliği belirtileri ortaya çıkabilir.

Günlük çinko ihtiyacınızı karşılamanıza yardımcı olabilecek çinko içeren besinler arasında şunlar yer alır:

• Kırmızı et ve tavuk eti
• Balık ve deniz ürünleri
• Kuru bakliyatlar
• Kuruyemişler ve tohumlar
• Saflaştırılmamış tahıllar ve bunlardan elde edilen doğal ürünler
• Mineralce zenginleştirilmiş ekmek, kahvaltılık gevrek gibi ürünler⁴

Beslenme alışkanlıklarının uygun olmaması, özel olarak uygulanan diyetler ya da herhangi bir sağlık sorunu yeterli çinko alımının önünde engel teşkil edebilir. Bu durumlarda hekim önerisi ile çinko takviyelerinin kullanılması gerekebilir. Çinko takviyeleri tek başına veya farklı vitamin ve minerallerin kombinasyonu şeklinde oluşturulmuş vitamin ve mineral kompleksleri şeklinde vücuda alınabilir.³ Gerekli olduğu durumlarda bu takviyelerin hekimin de önerdiği şekilde kullanımı çinko eksikliği belirtilerinin önlenmesine ve sağlığın korunmasına yardımcı olabilir.

Günlük Çinko İhtiyacı Ne Kadardır?

19 yaş ve üzerindeki yetişkin bireyler için günlük çinko ihtiyacı önerilen günlük alımlar (RDA) listesinde erkekler için 11 mg, kadınlar için ise 8 mg olarak belirtilmiştir. Bu miktar hamilelik dönemindeki kadınlar için 11 mg, emziren annelerde ise 12 mg düzeyine çıkar.⁵ Bu gereksinimlerin karşılanmaması durumunda çinko eksikliğinin belirtileri ortaya çıkabilir.

Vitamin ve minerallerin vücudumuzda sahip olduğu çok önemli görevleri ve eksikliklerinde neden olabilecekleri sorunları öğrenerek sağlığınızı koruyabilirsiniz. Krom faydaları, iyot faydaları, florür faydaları gibi konularda bilgi sahibi olmak istiyorsanız bu içeriklerimize de göz atabilirsiniz.

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.