Dikkat Eksikliği ve Dağınıklığı Neden Olur? Dikkat Eksikliği Çözümü

Dikkat Eksikliği Nedir?

Dikkat eksikliği; odaklanmayı ve dikkat vermeyi güç bir hale getiren, hiperaktivite ve dürtüsel davranış sorunlarının bir arada yaşandığı bir ruh sağlığı bozukluğudur. DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktive Bozukluğu) olarak da bilinen bu rahatsızlık, çocuklarda da yetişkinlerde de görülür. Belirtileri ve etkileri genellikle çocukluktan başlayan dikkat eksikliği,  yetişkinlikte de sürebilir. Çocukluk çağında hiperaktive ağır basarken yetişkinlikte ise dikkat dağınıklığı, odaklanma güçlüğü, huzursuzluk gibi durumlarla kendini ele verebilir. ¹   

Dikkat Eksikliği Neden Olur?

Dikkat eksikliğinin nedenleri ve dikkat eksikliğine yol açabilecek durumlar kesin bir şekilde kanıtlanmamıştır. Bu konuda araştırmalar devam ederken uzmanlar aşağıdaki durumların dikkat eksikliğine neden olabileceği üzerinde durmaktadır:

Genetik Altyapı

Anne ve babalarımızdan bize miras kalan genlerimiz, pek çok hastalığımızın de nedeni olabilir. Araştırmalar kesin bir kanıt göstermese de dikkat eksikliğinin nedenleri arasında genetik durumların da olduğu düşünülmektedir. Dikkat eksikliği bulunan kişilerin anne ve babalarında ya da kardeşlerinde de yüksek oranda dikkat eksikliği görülebiliyor.²

Beyin Yapısı

Araştırmalar sonucu dikkat eksikliği bulunan kişilerin beyinlerinin, dikkat eksikliği bulunmayan kişilerin beyinlerinden farklı olduğu görülmüştür. Bazı araştırmalarda da dikkat eksikliğine sahip kişilerin beyinlerindeki nörotransmitter seviyesinde bir dengesizlik olabileceğini de göstermiştir. Beyin hasarı gibi durumların da dikkat eksikliğinde rol oynayabileceği öngörülür. ^{2 3}

Hamilelikte Yaşanan Bazı Durumlar

Hamilelik sırasında gerçekleştirilen eylemler ya da yaşanan sağlık sorunları da bebeklerin ilerleyen dönemlerde ve yetişkinliklerinde dikkat eksikliği sorunu yaşamasına neden olabilir:

• Anne adayının hamileliği süresinde alkol tüketmesi ya da sigara içmesi, 
• Prematüre doğum, yani doğumun gebeliğin 37. haftasından önce gerçekleşmesi,
• Bebeğin düşük bir doğum ağırlığına sahip olması gibi nedenler bebeğin ilerleyen zamanlarda dikkat eksikliğine sahip olmasına neden olabilir. ^{2 3}

Dikkat Dağınıklığı Çeşitleri Nelerdir?

Dikkat danığınıklığı kendini farklı şekillerde gösterebilir. DEHB’nin çeşitleri, farklı semptomlar ile kendini gösterebilir. Dikkat bozukluğu ve eksikliği üç farklı türde kendini gösterebilir:

Ağırlıklı Olarak Dikkatsiz Sunum

Ağırlıklı olarak dikkatsiz sunum olarak adlandırılan dikkat eksikliği türünde kişi, bir görevi yerine getirirken pek çok konuda zorlanır. Organize etmek, ayrıntılara karşı dikkatli olabilmek, yönlendirmeleri ya da iletişim sürecini takip etmek ve görevi tamamlamak oldukça zordur. Kişinin dikkkati çok hızlı ve kolay bir şekilde dağılabilir. Günlük hayatta yaşadıklarına dair ayrıntıları unutabilir. ³

Ağırlıklı Olarak Hiperaktif-Dürtüsel Sunum

Ağırlıklı olarak hiperaktif-dürtüsel sunum olarak adlandırılan dikkat eksikliği türünde ise hiperaktive daha ağır bastığından kişi çok hareketlidir ve sürekli olarak iletişim halindedir. Çalışırken, ödev yaparken, yemek yerken, toplantı ya da dersteyken uzun süre oturmak ve hareketsiz kalmakta zorlanır. Özellikle erken yaşlarda görülen ağırlıklı olarak hiperaktif-dürtüsel sunumda çocuklar sürekli olarak hareket halinde olabilir. Koşma, zıplama ve tırmanma dürtüleri yaşıtlarına göre daha fazla olabilir. ³

Kombine Sunum

Kombine sunum olarak tanımlanan dikkat eksikliği türünde ise yukarıda belirttiğimiz iki türün de etkileri eşit olarak görülebilir. ³

Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Dikkat dağınıklığı belirtileri farklı şekillerde kendini gösterebilir. Aşağıdaki belirtilerden birini ya da birkaçını yaşıyorsanız bir hekime başvurmayı ihmal etmeyin. 

Düzen Sağlamada Zorlanma

Dikkat eksikliği yaşayan kişiler, düzen sağlama konusunda zorlanabilir. Organize olma, verilen görevleri yerine getirme, çalışırken ya da bir işi tamamlamaya çalışırken bir düzen ve sıralama oluşturma konularında sorun yaşayabilir.⁴

İlişki Kurmakta Zorlanma

Dikkat dağınıklığı yaşayan kişiler dikkatsizdir, kolayca sıkılabilir, karşısındakini dinlemekte, anlamakta zorlanabilir. Bu özellikleri nedeniyle ilişkilerde sorumsuz, umursamaz ve duyarsız bir profil çizebilir. Dolayısıyla da uzun ve sağlıklı ilişkiler yaşamak onlar için zor olabilir.⁴

Odaklanma Sorunu

Yetişkinlerde ve çocuklarda dikkat eksikliği belirtileri arasında en çok öne çıkan durum odaklanma sorunudur. Odaklanma sorunu nedeniyle kişinin dikkati çok kolay bir şekilde dağılır. Bundan ötürü de ayrıntıları göremeyebilir, göreverini eksiksiz bir şekilde tamamlayamayabilir. Ayrıca odaklanma sorunu ile birlikte motivasyon eksikliği de yaşanabilir. 4

Dürtüsellik

Dürtüsellik, kişinin uygun olmayan şekilde davranmasına neden olur. Dikkat eksikliği belirtileri arasında en çok görülen semptomlardan biri olan dürtüsellik, sabırsız ve aceleci davranışlara yol açar. Kişilerin laflarını kesmek, uygunsuz davranışlarda bulunmak, bir işi aceleyle bitirmeye çalışmak ve sonuçları düşünmeden hareket etmek dürtüsellik nedeniyle ortaya çıkar.⁴

Huzursuzluk ve Kaygı

Dikkat eksikliği yaşayan kişilerde bulunan dürtüsellik, onları huzursuz edip çok kolay bir şekilde kaygılanmalarına neden olabilir. Bir şeyin sürekliliğini sağlayamayan ya da istedikleri şeyin hızlı, kolay bir şekilde olmamasından endişe eden DEHB’li bireyler anksiyete yaşayabilir.⁴

Unutkanlık

Unutkanlık, dikkat eksikliği bulunan kişilerde, sıradan kişilere göre çok daha fazla görülür. Bu iş hayatında ve sosyal ortamlarda sorunlara yol açabilir. ⁴

Yorgunluk

Dikkat eksikliği semptomlarından biri yorgunluk da olabilir. Dikkat eksikliği bulunan kişilerde yorgunluk özellikle hiperaktiveden kaynaklanır. Ayrıca dikkat eksikliğinden kaynaklanan uyku sorunları, sürekli olarak odaklanmaya çalışmak ve dikkat eksikliği için kullanılan ilaçlar da yorgunluğa sebep olabilir. Yorgunluk, dikkat bozukluğunu daha da tetikleyebilir. “Yorgunluk ve halsizlik nasıl geçer?” merak ediyorsanız ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.⁴

Öz Eleştiri

Dikkat eksikliği bulunan yetişkin bireyler, kendilerini çok fazla eleştirebilir. Diğer belirtilerden kaynaklanan başarısızlıklar, olumsuz ilişkiler, dikkat eksikliği yaşayan kişinin kendini eleştirmesinin en temel nedenidir. ⁴

Karmaşık Duygu Durumları

Dikkat eksikliği yaşayan kişiler, karmaşık duygular da yaşayabilir. Sevdikleri bir işten dahi hemen sıkılıp soğuyabilir, yeni heyecanlar peşinde koşabilir. Küçük de olsa yaşanan her hayal kırıklığı ile ruh hallerini olumsuz olarak etkileyebilir. Bu durum ilerleyen zamanlarda depresyona dahi yol açabilir. Bu karmaşık duygu durumları üzerine gidilip tedavi edilmezse kişinin arkadaşlık, iş ya da romantik ilişkiler kurması imkansız hale gelebilir. ⁴

Hiperfokus

Dikkat eksikliği yaşayan kişiler, odaklanmakta zorluk yaşayabilecekleri gibi başka bir hiçbir işe odaklanamayacak, vakit ayıramayacak bir duruma yol açan hiperfokusa da sahip olabilir. Bu nedenle etrafındaki kimseleri görmezden görür gibi davranabilir ve ilişkileri bozulabilir.⁴

Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?

Çocuklarda ve yetişkinlerde görülebilen dikkat eksikliğinin belirtileri ile karşı karşıyaysanız tanı koyulması için mutlaka bir hekime başvurmanız gerekir. Hekiminiz belirtileri takip etmek için belli bir süre sizi gözlemleyecek, dikkat eksikliği bulgularından emin olduktan sonra da sizi en doğru şekilde yönlendirecektir. ⁵

Dikkat Eksikliği Bozukluğu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Dikkat eksikliği tedavisi için hekiminiz rahatsızlığınızın türüne, yaşadığınız semptomların yoğunluğuna göre bir tedavi yöntemi belirler. Bazı hastalar için ilaçla tedavi yöntemine başvurulabilir. Kimi zaman terapi yöntemiyle dikkat dağınıklığı semptomlarının azaltılmasına destek olmak mümkündür. Hekiminiz dikkat dağınıklığı tedavisi için hem ilaç hem de terapi seçeneklerini bir arada yürütmenizi uygun bulabilir ya da bunlardan sadece biriyle tedavi olmanızı uygun görebilir. Tüm bunların yanında sağlıklı beslenmeniz için bir diyet ya da takviye edici gıda önerisinde de bulunabilir. Ancak dikkat dağınıklığı için vitamin kullanmak ya da beslenme düzenini değiştirmek tek başına yeterli olmayacaktır.⁶

Dikkat Dağınıklığı Nasıl Giderilir?

Dikkat dağınıklığı çözümü için bir profesyonelden yardım almanız şart. Ancak günlük hayatta daha kolay odaklanmak, işlerinizi daha rahat halletmek için bazı uygulamalardan da destek alabilirsiniz.⁷

Kendinize Sakin ve Düzenli Bir Alan Yaratın

Dikkat dağınıklığı yaşıyorsanız yaşam alanlarınızı düzenleyip dikkatinizin etraftaki eşyalara kaymasını engelleyebilirsiniz. Fazla eşyalardan kurtulup var olan eşyalarınızı da düzenleyici kutularla kategorize ederek düzenli bir şekilde yerleştirmek daha kolay odaklanmanıza katkı sağlayabilir. ^{7 8}  

Takvim Uygulamalarından ve Planlayıcılardan Destek Alın

İşlerinizi takip etmekte zorlanıyor, yapacağınız şeyleri unutuyorsanız bir takvim uygulaması ya da günlük planlayıcı kullanarak işlerinizi oldukça kolaylaştırabilirsiniz. Tamamladığınız her işin üzerini çizerek motive olabilirsiniz. Unutkanlıkla baş etmek için küçük, yapışkanlı not kağıtlarını da kullanabilirsiniz.^{7 8}

Meditasyon Yapın

Yapılan araştırmalar, mindfullness egzersizleri ve odaklanma meditasyonu gibi pratiklerin dikkat eksikliği yaşayan kişilere olumlu bir etki sunduğunu gösterir. Rahatlamak, anda kalıp geçmişi düşünmeden bugüne odaklanmak için bu pratikleri de deneyebilirsiniz.⁸

Dikkat Bozukluğu Kendiliğinden Geçer mi?

Dikkat bozukluğunun kendiliğinden geçtiğine dair bir kanıt bulunmaz. Çocuklukta başlayan dikkat eksikliğinin semptomları yetişkinlikte ortadan kalkabilir, azalabilir ya da farklı semptomlar ile kendini gösterebilir. Ancak bu kişiden kişiye değişebilecek bir durum olduğu için dikkat bozukluğu kendiliğinden geçebilir şeklinde kesin bir yargıda bulunmak doğru değildir. 

Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.