Konsantrasyon Bozukluğu Nedir? Nasıl Giderilir?

Konsantrasyon Nedir?

Konsantrasyon, kişinin bulunduğu an içinde çalıştığı ya da ilgilendiği, öğrendiği eyleme veya konuya yönelttiği zihinsel çaba şeklinde tanımlanabilir. Bu durumda kişi ilgilendiği konu ya da nesne haricindeki tüm uyaranlara karşı beynini kapatır ve tüm odak noktasını ilgilendiği konu veya nesneye yöneltir. Bir başka deyişle kişinin dikkatini kontrol etme yeteneği şeklinde de ifade edilebilen konsantrasyon; zihnin tek bir nesne, konu ya da düşünceye odaklanması ve diğer tüm duygu, düşünce, davranış gibi aksiyonları zihinden dışlayabilme yeteneğidir. Konsantre olmayı zorlaştıran olayları zihinden dışlayabilme kısmıdır. Telefona gelen bir mesaj, sosyal medyadan takip ya da beğeni isteği gibi dış uyaranlar dikkati dağıtarak odaklanmayı zorlaştırabilir. Konsantre olmada başarısızlık yaşamın her alanında üretkenliği etkiler. İş hayatında üstlenilen görevi bitirmek, okul yaşantısında verilen ödevi tamamlamak daha fazla zaman alabilir. Olayları algılamak, kişileri sonuna kadar dinlemekte zorlanabilir ve yanlış anlama, yanlış yorumlama ve çatışmalara sürükleyebilir.^3,4

Konsantrasyon Bozukluğu Nedir?

Konsantrasyon bozukluğu, düşünceleri ve dikkati bir şeye odaklama yeteneğindeki azalmadır. Tıbbi, bilişsel ya da psikolojik nedenlerden kaynaklanabileceği gibi uyku düzensizlikleri, ilaçlar, zararlı madde kullanımı gibi faktörler de konsantrasyon bozukluğuna yol açabilir. Nedeni ne olursa olsun konsantrasyon bozukluğu kişinin hem iş hem okul hem de özel yaşamında zorluklara neden olabilir. İş ve okul performansı düşebilir, görevlerini yerine getirmede zorlanarak başarısız olabilir, bu durum kişiyi hem psikolojik hem de mental anlamda zorlayabilir.^3,4,5

Konsantrasyon Bozukluğu Neden Olur?

Konsantre olma yeteneğini pek çok faktörden etkilenebilir. Konsantrasyon bozukluğu nedenleri arasında aşağıdakiler sayılabilir:

Uyku Problemleri

Yeterli uyku alınmadığında ya da uyku kalitesi düşük olduğunda kişiler uyku eksikliği yaşayabilir ve buna bağlı olarak aşağıdaki durumlarla karşı karşıya kalabilir:

• Odaklanma yeteneğinde azalma ve öğrenmede zorluk,
• Olaylara karşı aksiyon alma süresinde gecikmeler,
• Hayal kırıklığı hissi ya da sinirli ruh hali.

Çocuklarda uyku eksikliği ise aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

• Dikkat eksikliği,
• Aşırı aktivite,
• Okul performansında bozulma,
• Davranış bozuklukları.⁶

Beslenme Bozuklukları

Yapılan araştırmalar beslenmenin bilişsel işlev üzerinde etkileri olduğunu iddia eder. Yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip etmeyenlerde vitamin, mineral ve besin öğeleri eksikliği yaşanabilir ve bu durum kişinin konsantrasyon yeteneğini olumsuz etkileyebilir. Şeker ve doymuş yağ oranı yüksek besinler ile işlenmiş gıdalar konsantrasyon eksikliği ve dikkat sorunlarına yol açabilir.⁶ Aşağıdaki bazı gıdalar ise konsantrasyon artırma etkisine sahip olabilir:

• Taze sebze ve meyveler,
• Düşük glisemik indekse sahip besinler,
• Protein içeriği yüksek gıdalar,
• Çoklu doymamış yağlar,
• Omega 6 ve omega 3 yağ asitleri oranı dengeli olan gıdalar,
• B1, B6, B12 ve B9 vitaminlerinden zengin besinler,
• D vitamini,
• Kolin,
• Demir,
• Çinko, selenyum, lutein, zeaksantin ve C, E ve A vitaminleri gibi antioksidanlar,
• Su.⁶

Endişe Hissi

Endişe bir diğer adıyla kaygı; konsantrasyon bozukluğuna yol açarak iş, okul ve günlük hayatın rutin aktivitelerinin yerine getirilmesini engelleyebilir. Sık sık yaşanan ya da kalıcı endişe hissi (yaygın anksiyete bozukluğu) aşağıdaki durumlara neden olabilir:

• Odaklanma yeteneğinde azalma,
• Huzursuzluk hissi,
• Çabuk yorulma.⁶

Sürekli endişe hissi yaşayan çocuklar okulda hata yapma ve utanma kaygısı ile karşı karşıya kalabilir. Bu durum dikkat dağınıklığına ya da herhangi bir işi tamamlamaktan kaçınmalarına yol açabilir. Ayrılık kaygısı taşıyan ve ailelerinde uzak olan çocuklarda konsantre bozukluğu sık yaşanan bir durumdur.⁶

Stres

Kişi, yüksek stres altında ise konsantre olma, karar verme ve görevlere odaklanmada zorluk yaşayabilir. Buna ek olarak stres aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

• Kızgın, üzüntülü veya endişeli hissetme,
• İştah değişiklikleri,
• Enerji dalgalanmaları,
• Dikkat dağınıklığı,
• Uyku problemleri,
• Ağrı gibi fiziksel sorunlar.⁶

Depresyon

Depresif ruh hali; konsantrasyon bozuklukları ile düşünme ve karar verme yeteneğinde azalmalara neden olabilir. Depresyon aynı zamanda aşağıdaki sorunlara de yol açabilir:

• Kişinin sürekli kendini keyifsiz ve üzgün hissetmesi,
• Bir zamanlar eğlenceli olan aktivitelere karşı ilgi kaybı,
• İştah değişiklikleri,
• Uyku sorunları,
• Sürekli yorgunluk hissi ve enerji düşmesi.⁶

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Genellikle ilkokul çağlarında başlayan obsesif kompulsif bozukluk hastalığı, kişinin konsantre olmasını engelleyen takıntılı düşüncelere neden olabilir. OKB hastaları, iradeleri dışında zihinlerinde sıkıntı verici ve tekrar eden düşüncelere sahiptir. Bu düşünceler kişiyi yapması gereken görevi tamamlamasını engelleyebilir, konsantrasyon yeteneklerini azaltabilir.⁶

Bazı İlaçların Yan Etkileri

Bazı ilaçların yan etkileri kişimim hafıza ve dikkatini olumsuz etkileyerek konsantrasyon bozukluğuna neden olabilir. Bu ilaçlar arasında aşağıdakiler yer alabilir:

• Statinler,
• Bazı antidepresan çeşitleri,
• Opioidler gibi ağrı kesiciler,
• Kortikosteroidler,
• Kemoterapi ve kanser tedavileri,
• Antikolinerjikler,
• Benzodiazepinler.⁶

Çocuklarda Öğrenme Bozuklukları

Öğrenme bozukluğu yaşayan çocukların konsantre olma yetenekleri azalabilir. Bu çocuklar bir görevi tamamlamada ya da yeni bir şey öğrenmede zorluk yaşayabilir ve bunun sonucunda hedefe tam odaklanmada güçlük çektiği için konsantrasyon bozukluğu meydana gelebilir. Öğrenme bozukluklar aşağıdakileri içerebilir:

• Okuma zorluğuna neden olan disleksi, 
• Çocuğun bir kişinin söylediği her şeyi duymamasına neden olabilecek işitsel işlemleme sorunları, 
• Travmaya veya akut strese maruz kalma, 
• Bazı çocuklarda travmatik bir olaydan sonra travma sonrası stres bozukluğu (TSSB).⁶

Yetişkinlerde konsantrasyon bozukluğu aşağıdaki koşullardan dolayı gelişebilir:

• Tiroid sorunları: Tiroid bezi fonksiyonlarının bozulması ile ortaya çıkan sağlık problemleri konsantrasyon bozuklukları, hafıza kaybı ve karar verme yetisinin azalmasına neden olabilir.
• Miyaljik ensefalomiyelit/kronik yorgunluk sendromu (ME/CFS): Şiddetli yorgunluk ve vücut ağrıları ile karakterize olan ME/CFS; düşünme ve karar verme kabiliyetinin azalmasına neden olarak konsantrasyon bozukluğuna yol açabilir.
• Demans: Hafıza kaybına ve kafa karışıklığına neden olan demans, görevleri tamamlamak için gereken konsantrasyon yeteneğinin azalmasına yol açabilir.⁶

Konsantrasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Konsantrasyon yeteneğinde azalma her insanda farklı semptomlar meydana getirebilir. Konsantrasyon bozukluğu belirtileri arasında aşağıdakiler yer alır.

• Kısa bir süre önce yaşanan olayları hatırlamakta zorlanma,
• Hareketsiz oturmakta güçlük,
• Net düşünmede zorlanma,
• Dikkat eksikliği,
• Sıklıkla bir şeyleri kaybetme ya da eşyaların yerini hatırlamada zorlanma,
• Karar vermede zorlanma,
• Karmaşık görevleri yerine getirme zorluğu,
• Konsantre olmak için gerekli fiziksel ya da zihinsel enerjiyi sağlayamama.¹

Konsantrasyon bozukluğu yaşayanlar özellikle günün belirli saatlerinde ve bazı ortamlarda odaklanma yeteneğinde azalma da gözlemleyebilir. Dikkatleri genellikle dağınıktır ve randevularına geç kalma ya da kaçırma gibi durumlar söz konusu olabilir.¹

Konsantrasyon Bozukluğu Nasıl Giderilir?

Konsantrasyon bozukluğu geçici bir durum olabilir. Yaşam tarzında yapılabilecek aşağıdaki birkaç ufak değişiklik konsantrasyon bozukluğunun giderilmesini sağlayabilir:

Yeterli Uyuma

Uyku, vücudun tam anlamıyla dinlendiği vücudun yenilendiği bir süreçtir. Yaşa uygun kaliteli uyku süresini hedefleyerek konsantrasyon yeteneğini arttırmak mümkün olabilir. Buna göre;

• 1-2 yaş arası çocuklar günde 11-14 saat,
• 3-5 yaş arası çocuklar günde 10-13 saat,
• 6-12 yaş arası çocuklar günde 9-12 saat,
• 13-18 yaş arası gençler günde 8-10 saat,
• 18 yaş ve üzeri yetişkinler günde 7-8 saat uyuyarak uyku gereksinimini karşılayabilir.⁶

Yeterli ve Dengeli Beslenmek

Kişinin yaş, cinsiyet, yaşam tarzı ve özel durumlarına uygun yeterli kalori ve besin öğesi içeren sağlıklı bir diyeti takip etmesi, ihtiyaç duyduğu tüm vitamin, mineral ve besin öğelerini almasını sağlayabilir. Düşük glisemik indekse sahip besinler, taze sebze ve meyveler, yüksek proteinli gıdalar ile desteklenen bir diyet konsantrasyon bozukluğunun giderilmesine yardımcı olabilir.⁶

Bol Su Tüketmek

Su, vücudun sıvı elektrolit dengesinin düzenlenmesinde önemli rol oynar. Vücudun susuz kalması dehidrasyon denilen ve bilişsel fonksiyonların azalmasına ve konsantrasyon bozukluğuna neden olan bir duruma yol açabilir. Dehidrasyonu önlemek için gün boyu susuz kalmamaya dikkat etmeniz önemlidir.⁶

Düzenli Egzersiz Yapmak

Düzenli egzersiz yapmak başta beyin fonksiyonları olmak üzere tüm vücut sistemlerinin normal görevlerini yerine getirmesine destek olabilir. Her gün düzenli olarak orta ya da yüksek yoğunluklu egzersiz yapılması konsantrasyon yeteneğinin artmasına katkıda bulunabilir.⁶

Stresi Yönetmek

Devamlı stres altında olmak, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyebilir. Stresi ortadan kaldırmak mümkün olmayabilir. Ancak stres ile baş edebilmek için nefes egzersizleri, meditasyon, yoga gibi aktiviteler yapılabilir.⁶

Bunlara ek olarak odaklanma yeteneğini artırarak konsantrasyon bozukluğunu gidermek için aşağıdakileri uygulayabilirsiniz:

• Pek çok görevi bir arada yapmak yerine tek bir göreve odaklanıp sırası ile diğer görevleri yerine getirmeye çalışmak,
• Teknolojik cihazları kullanmaya belirli süreler ara vermek,
• Her 30 dakikada bir mola vermek,
• Günlük, haftalık ya da aylık hedefler belirlemek ve bu hedefler doğrultusunda ilerlemek,
• Dağınıklık, gürültü, teknolojik cihazlar gibi dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırmak.⁶

Yaşam tarzında yapılan değişikliklere rağmen konsantrasyon bozukluğu devam ederse altta yatan bir sağlık probleminden şüphe edilebilir. Tedavi nedene bağlı olarak değişiklik gösterse de genellikle aşağıdaki yöntemler uygulanır:

• Anksiyete ve duygu durum bozuklukları için antidepresan ilaç kullanımı,
• Psikoterapi veya bilişsel davranışçı terapi,
• Tiroid ilaçları.⁶

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.